گنبدها
|
گنبد،نماد ویژه ای در شهر ها و سرزمین های کهن و مذهبی ، نشانگر علاقه و ارادت مردم به پیشوایان دینی و اولیای خداست.گنبد زر اندود امام رضا علیه السلّام یکی از زیباترین جلوه های مذهبی است که با درخشندگی خشت های طلای ،همواره مورد احترام بینندگان خود بوده و است.
|
|
|
گنبد الله وردي خان
گنبد الله وردي خان گنبد مسي ميباشد که در مجاورت گنبد طلايي و بر فراز رواق الله وردي خان واقع شده است.اين رواق و گنبد به پيشنهاد الله ورديخان يکي از رجال عصر صفوي که در حکمت شاه عباس صفوي والي فارس بود بنا گرديد.وي در شيراز درگذشت و جنازه اش به دستور شاه عباس به سمت مشهد حمل و در زير همين گنبد دفن شد.

گنبد طلا
گنبد منور امام عليه السلام دو پوشش دارد.پوشش اول سقف حرم است که مقعر و مقرنس است و به آن قبّه گفته مي شود.پوشش دوم بر فراز آن و همان گنبد طلاست.بين دو پوشش ،فضايي خالي به بلنداي 13 متر وجود دارد.گنبد منور ابتدا مانند ساير بناها ، از آجرهاي زردرنگ ايراني ساخته شده و پس از آن با کاشي تزيين يافت.در سال 932 ه.ق طهماسب صفوي براي نخستين بارگنبد را با خشت هاي طلا زينت داد.

گنبد مسجد گوهرشاد
گنيد رفيع مسجد گوهرشاد بر فراز ايئان مقصوره،بر عظمت اين بنا افزوده است.ارتفاع گنبد حدود 41 متر و فضاي خالي بين پوشش دو گنبد 10 متر است.سطح خارجي آن با آجر لعاب دار و يک کتيبه با خط کوفي تزيين شده است.در دو طرف اين ايوان،دو مناره هر کدام به ارتفاع43 متر از کف مسجد ساخته شده و داراي کتيبه هايي چند است.

|
|
نقاره خانه
یکی از آثار بسیار زیبا و تاریخی صحن انقلاب ،ساختمان نقاره خانه است.این بنا روی ایوان شرقی صحن قرار دارد.نقاره نوازی در آستان قدس رضوی،از اوسط قرن نهم شروع شد.در طول سال،به جز دو ماه محرم و صفر و ایام سوگواری،شبانه روز دوبار نوبت چیان رسمی آستان قدس نقاره می زنند.زمان نقاره نوازی دقایقی پیش از طلوع و غروب خورشید است که طبل و کرنا با آهنگی خاص نواخته می شود و با نواختن آخرین ضربت،طلوع و غروب را اعلام می کنند.
صحن ها
|
صحن انقلاب اسلامی
صحن انقلاب اسلامی،همان صحت عتیق یا کهنه معروف است که از قدیمی ترین و باشکوه ترین صحن های اماکن متبرکه آستان قدس رضوی به شمار می رود و در شمال حرم مطهر قرار دارد. این بنای وسیع ،حدود 6740 متر مربع مساحت دارد و از نظرنقشه ساختمانی در زمره بناهای چهار ایوان است.
|
|
 |
|
| |
|
نیمه جنوبی صحن و ایوان طلای ان را امیر علیشیر نوایی،وزیر دانشمند سلطان حسین بایقرا در سال 875 ه.ق احداث کرد.نیمه شمالی صحن و ایوان عباسی و دو ظلع شرقی و غربی بنا در عهد ضفویه به اهتمام شاه عباس صفوی به قرینه ساخته شد.
صحن جامع رضوی
صحن جامع رضوی،با 11758 متر مربع زیربنا،در جنوب اماکن متبرکه واقع شده است. عملیات اجرایی اسکلت صحن در سال 1366 آغاز شد.در ضلع های صحن جامع،سه ایوان و سه در بزرگ به نام های ایوان ولیعصر در ضلع جنوبی،باب الکوثر در ضلع شرقی و باب الغدیر در ضلع غربی آن ساخته شده که در دو طرف هر ایوان دو گلدسته مرتفع وجود دارد.
صحن جمهوري اسلامي
صحن جمهوري اسلامي در غرب روزه منوره جاي دارد و در سال 1368 ه.ش به بهره برداري رسيد.
صحن قدس
صحن قدس در جنوب مسجد گوهرشاد،بين بست شيخ بهائي و قسمتي از جنوب رواق امام خميني (قدس ره) است.اين بنا با زيربناي 6969 متر مربع 6 ورودي ،28 حجره و 1887 متر مربع فضاي باز دارد.در مرکز صحن قدس ،سقاخانه بسيار زيبايي با نماي بيت المقدس ساخته شده که ابعاد ان يک هشتم ابعاد اصلي قدس است.
صحن غدير
صحن غدير با 14414 متر زيربنا،در ضلع غربي صحن جامع رضوي و جنوب غربي اماکن متبرکه قرار دارد.
صحن کوثر
صحن کوثر در زاويه شرقي صحن جامع رضوي و جنوب غربي اماکن متبرکه قرار دارد.زير بناي آن 15666 متر مربع داراي 64 غرفه و مساحت غرفه ها 2،150 متر مربع است.

صحن گوهرشاد
يکي از بناهاي باستاني و باشکوه عهد تيموري که در قرن نهم ه.ق بنا شده،مسجد گوهرشاد است.اين مسجد به دستور بانو گوهرشاد همسر شاهرخ تيموري در سال 821 ه .ق ساخته شد.اين نماي باستاني نمونه کامل و برجسته هنر ايراني به شمار مي رود که تمام خصوصيات و ويژگي هاي معماري سنتي در آن بکار رفته است.
گلدسته ها
مناره يا منار در لغت يعني جاي نور و روشنايي و در اصطلاح بنايي است بلند كه از قديم بر فراز ايوان اصلي مسجدها ، زيارتگاهها و مدارس ديني متداول بوده و از آن براي پرتو افكني و اذان گويي استفاده مي شده است .علاوه بر اين مناره يا گلدسته نمادي از مهم ترين عناصر معماري است كه جايگاه ويژه اي در فرهنگ معماري اسلامي و آداب و سنن اجتماعي ايران دارد بنابراين پيش از انكه مناره در كنار مسجدها جهت اذان گويي ايجاد شود به عنوان برجهاي راهنمايي بوده كه مسافرين را هدايت مي كرده و در مواردي ميل نشان راهنما به حساب مي آمده است.اكنون با احتساب دومناره رفيع مسجد گوهرشاد دوازده مناره در بناهاي حوزه حرم حضرت امام رضا (ع)موجود است.
 |
|
 |
در مجموعه قديمي استان قدس رضوي دو مناره با اختلاف قدمت وجود دارد يكي در جنوب صحن انقلاب نزديك گنبد طلا و ديگري مقابل و به قرينه آن در شمال صحن بالاي ايوان عباسي اين دو مناره هر دو با روكش طلا تزيين يافته اند و مناره نزديك گنبد كه به صورت منفرد ساخته شده از سابقه تاريخي و قدمت بيشتري برخوردار است احداث مناره به صورت منفرد تا قرن ششم ادامه داشته و از آن به بعد ساختن مناره به صورت زوج معمول گرديد بنابراين تاريخ بناي مناره كنار گنبد در آستان قدس به اوايل قرن ششم باز مي گردد كه به جاي احداث دو مناره كنار گنبد يك مناره ساخته شد.بعد ازآن در دوره افشاريه همزمان با طلاكاري ايوان امير عليشير مناره كنار گنبد نيز مجددا طلاكاري شد .
بلندي مناره كنار گنبد از سطح صحن انقلاب تا انتهاي آن 5/40 متر و محيط آن حدود 13 متر است ابتداي قسمت پايين گلدسته از سطح بام ايوان آجر چيني شده و بالاي آن با كاشي تزيين يافته است از بالاي كاشي تا انتهاي گلدسته با خشتهاي مطلا از نوع خشتهاي مطلاي گنبد پوشيده شده است زير مناره كتيبه اي به خط ثلث برجسته وجود دارد حاوي صلوات بر پيامبر اكرم (ص) و امامان معصوم (ع) مي باشد و در آخر آن نوشته شده است كتيبه بهاءالدين محمد الخادم 1142 هجري و بعد از ان ايه شريفه ان الله يمسك السموات و الارض ان تزولا ديد ه مي شود : آيه شريفه : انا فتحنا لك فتحا مبينا نيز به خط بنايي درشت زير كاشي كاري ساقه مناره نوشه شده بود طلاي آن به علت ضخامت كم (حدود 4 هزار ميليمتر) و تاثير عوامل طبيعي فرسوده و بد نما شده بود پس از انقلاب اسلامي اقدام به بازسازي با خشتهاي مطلاي قديمي و فرسوده و بتن ريزي روي سطح گلدسته مجددا ورقه هاي مسي با روكش الكتروليت حدود 16 هزارم ميليمتر روكش طلا شده و بر روي گلدسته نصب گرديد و بدينوسيله سطح گلدسته با حدود 145 متر مربع خشتهاي زرين پوشش يافت.
دومين مناره روي ايوان عباسي در شمال صحن انقلاب است واز آثار عهد نادري به شمار مي رود در تاريخ آمده است نادرشاه دستور داد گلدسته ديگري در مقابل گلدسته ساهرخي بسازند و گلدسته ها و ايوان امير عليشير نوابي در صحن انقلاب را طلا كنند استاد علي نقي مشهدي در مدت يك سال گلدسته جديد را ساخت و طلا كاري كرد .
اين منازه نيز از نظر كاشي كاري و اجر چيني ساقه و طلاكاري بالاي آن به قرينه و همچون مناره كنار گنبد است در كتيبه اين گلدسته نيز صلوات بر معصومان عليهم السلام بر خشتهاي زراندود به خط ثلث نوشته شده و در آخر آن عبارت في ذيقعده الحرام سنه 1145 وزير آن به خط نستعليق عبارت عالي جناب سلاله السادات العظام امير سيد احمد الحسيني سركشيك و كلب عتبه عليه روضه رضويه محمد جعفر خادم في شهر رمضان المبارك 1146 ديده مي شود.